Honorowi Obywatele Miasta Olkusza
Stefan Ząbczyński
W dniu 29 września 1995 r. uchwałą nr XVIII/148/95 Rady Miejskiej w Olkuszu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Olkusza został nadany Stefanowi Ząbczyńskiemu.
Stefan Ząbczyński urodził się 30 sierpnia 1912 r. i spędził młodość w Zadrożu w byłym powiecie olkuskim. Od 16 roku życia był członkiem Ochotniczej Straży Pożarnej. Rok później z grupą rówieśników organizuje Koło Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży, którego celem było samokształcenie w zakresie rolnictwa.
W 1933 r. kończy Szkołę Rolniczą w Trzyciążu, a następnie odbywa służbę wojskową w 9 Pułku Ułanów. Kolejne lata to praca w rodzinnym gospodarstwie rolnym i nauka w Średniej Szkole Rolniczej. Wybuch II wojny światowej nie pozwolił mu zdać matury.
Zaczyna się Jego aktywne uczestnictwo w ruchu oporu: najpierw w Związku Walki Zbrojnej (Komendant na Gminę Jangrot), a od 1943 roku, jako zastępca dowódcy Plutonu Łączności AK Ziemi Olkuskiej. Awansuje do stopnia porucznika, jest dowódcą Kompanii Łączności aż do rozwiązania AK w 1945 r. Za udział w walce z okupantem został odznaczony Krzyżem Walecznych, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, czterokrotnie Medalem Wojska i Krzyżem Partyzanckim.
Lata powojenne, to praca w Powiatowym Biurze Rolnym, później w Wydziale Rolnictwa i leśnictwa w Olkuszu, studia w SGGW w Warszawie, ciągła przynależność do OSP i funkcja radnego od 1945-1988 r.
Za upowszechnianie oświaty rolniczej został odznaczony Medalem Komisji Edukacji narodowej oraz Złotym medalem Związku Nauczycielstwa Polskiego.
Szczególną domeną działalności Stefana Ząbczyńskiego jest jego działalność w OSP przez całe życie od 1928 r., w tym od 1972 r., jako Prezes OSP w Olkuszu.
Wielkim osiągnięciem osobistym Stefana Ząbczyńskiego i jednocześnie olbrzymim wkładem w dorobek kulturalny Ziemi Olkuskiej jest zorganizowanie Muzeum Pożarnictwa.
Na trwałe wpisały się w historię Olkusza Jego działania mające na celu pozyskanie sprzętu bojowego, upamiętnienia ważnych dat historycznych, ludzi i faktów. Świadczą o tym liczne tablice pamiątkowe znajdujące się obok Muzeum Pożarnictwa. Nowo wybudowany pawilon wystawowy Muzeum Pożarnictwa, o którym marzył za życia, nosi imię Stefana Ząbczyńskiego, a ścianę frontową budynku zdobi informująca o tym pamiątkowa tablica z wizerunkiem Stefana Ząbczyńskiego i stosownym opisem.
Stefan Ząbczyński jest autorem wielu prac i artykułów naukowych (m. in. na zlecenie PAN napisał pracę naukową pt. „Wpływ zanieczyszczeń powietrza na rośliny uprawne na przykładzie powietrza olkuskiego”), jak również prace z zakresu historii pożarnictwa (m. in. „500 lat służby społecznej pożarnictwa olkuskiego 1478-1993”). Stefan Ząbczyński był także kierownikiem Zespołu Wydawniczego „Merkuriusza Strażackiego”.
Stefan Ząbczyński zmarł 23 listopada 2002 r.
Władysław Gnyś
W dniu 4 czerwca 1996 r. uchwałą nr XXVII/214/96 Rady Miejskiej w Olkuszu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Olkusza został nadany Władysławowi Gnysiowi.
Władysław Gnyś urodził się 24 sierpnia 1910 r. w miejscowości Sarnów na Kielecczyźnie. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Sarnach, a następnie do szkoły z internatem w Radomiu. Po ukończeniu szkół Władysław Gnyś powrócił na rodzinne gospodarstwo. Jesienią 1931 r. zgłosił się do wojska. W 1933 r. skierowany został do Grudziądza na kurs pilotażu, po którym otrzymał przydział do 4 pułku lotniczego w Toruniu. 20 września 1936 r. został przyjęty do Szkoły Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy. Po zdaniu egzaminu maturalnego w 1938 r., jako sierżant podchorąży do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. 15 czerwca 1939 r., przydzielony został do 121 eskadry myśliwskiej 2 pułku lotniczego w Krakowie.
1 września 1939 r. ok. 7.00 Władysław Gnyś wystartował z dowódcą III/2 Dyonu Myśliwskiego, kpt. Medweckim, na przechwycenie niemieckich bombowców, które wracały znad Krakowa. Chwilę po starcie kpt. Medwecki został zestrzelony przez Ju 87 pilotowanego przez Franka Neuberta, a Władysław Gnyś uciekł Niemcom i wykonał lot patrolowy. W okolicach Olkusza napotkał dwa bombowce Do 17, które ostrzeliwał aż do rozbicia w miejscowości Żurada. W ten sposób Polak został pierwszym alianckim pilotem, który uzyskał zwycięstwo powietrzne w II wojnie. Szczątki dwóch Dornierów zostały zabrane przez polski wywiad, a niektóre ich elementy przetrwały do dzisiaj.
17 września 1939 r. Władysław Gnyś doznał poważnego zakażenia pokarmowego i został ewakuowany do Rumunii samochodem eskadry. Po wyzdrowieniu udało mu się dotrzeć drogą morką do Marsylii.
7 stycznia 1940 r. Władysław Gnyś został wysłany do Montpellier na przeszkolenie, a po jego zakończeniu trafił do klucza por. Kazimierza Bursztyna. 16 maja trójka pilotów, a wśród nich Władysław Gnyś, zestrzeliła niemiecki samolot Do 17. Po śmierci por. K. Bursztyna Władysław Gnyś objął dowództwo klucza. 21 czerwca polscy piloci pojechali do Port Vendres, a stamtąd poprzez Oran, Casablankę i Gibraltar do Anglii.
W sierpniu 1940 r. Władysław Gnyś dostał przydział do dywizjonu 302. Przez ponad rok latał na Hurricane’ach i Spitfire’ach. 30 stycznia 1942 roku rozpoczął pracę w naziemnym stanowisku dowodzenia. W grudniu 1942 r. powrócił do lotów w dywizjonie 302, a 10 lutego 1943 r. przeniesiony został do dywizjonu 316, gdzie był dowódcą eskadry. Od sierpnia 1943 r. był dowódcą eskadry w 309 Dywizjonie „Ziemi Czerwińskiej”. W październiku 1943 r. został przydzielony do sztabu 84 Grupy Myśliwskiej, jako polski oficer łącznikowy.
27 sierpnia 1944 r. Władysław Gnyś objął dowództwo 317 Dywizjonu „Wileńskiego”. Tego dnia, w czasie ataku na wojska niemieckie niepodal Rouen, został trafiony w silnik przez obronę przeciwlotniczą. Po wylądowaniu i wyjściu z rozbitego Spitfire’a został ostrzelany przez żołnierzy SS. Rannego w plecy pilota Niemcy zabrali do szpitala. Próba wyjęcia kuli zakończyła się niepowodzeniem, pocisk utkwił zbyt głęboko. Władysław Gnyś do końca życia chodził z nim w ciele.
Wkrótce potem Niemcy rozpoczęli odwrót i ewakuację szpitala. Francuscy partyzanci oswobodzili polskiego pilota i przekazali go Anglikom. Władysław Gnyś samolotem został przetransportowany do Anglii, do szpitala w Swindon. Po zakończeniu rekonwalescencji, w marcu 1945 r. wstąpił do Wyższej Szkoły Lotniczej w Weston-super-Mare. Po jej ukończeniu we wrześniu 1945 r. trafił do sztabu Fighter Command, gdzie pozostał do rozwiązania Polskich Sił Powietrznych. W 1947 r. kończy służbę w RAF i wyjeżdża do Kanady.
W 1965 r. Władysław Gnyś po raz pierwszy od zakończenia wojny odwiedził Polskę. W 1982 r. Barbara Gnyś wydała biografię męża pt. „First Kill” (polski wydanie z 1996 r. pt. „Pierwsze spotkanie”).
W 1989 r. Władysław Gnyś otrzymał list od Franka Neuberta, niemieckiego pilota, który zestrzelił 1 września 1939 r. kpt. Medweckiego. 31 sierpnia 1989 r. doszło do spotkania dwóch pierwszych zwycięzców powietrznych z II wojny światowej, co zostało nagłośnione przez media. Obaj piloci, Polak i Niemiec publicznie nazwali się przyjaciółmi.
Ponownie Władysław Gnyś był w Polsce w 1996 r., wówczas odwiedził Olkusz i Żuradę. W 1998 r. był przyjmowany przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego.
Władysław Gnyś zmarł 28 lutego 2000 r. w wieku 89 lat. Spoczął na cmentarzu Mount Osborne w Beanville w Kanadzie. Ziemia z grobu pilota została wmurowana w poświęcony mu pomnik, znajdujący się przy Szkole Podstawowej im. kpt. pil. Władysława Gnysia w Żuradzie.
Za zasługi wojenne odznaczony został Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, trzykrotnie Krzyżem Walecznych oraz Croix de Guerre za kampanię francuską.
Janina Majewska
W dniu 24 kwietnia 1997 r. uchwałą nr XXXVI/292/97 Rady Miejskiej w Olkuszu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Olkusza został nadany Janinie Majewskiej.
Janina Majewska urodziła się 7 października 1915r. w Skale. Dzieciństwo spędziła w Ojcowie. Od 1929 roku mieszkała w Olkuszu. Rozstanie z Ojcowem było dla niej głębokim przeżyciem. W swoich wspomnieniach często wraca do kraju lat dziecinnych, do tych drogich sercu miejsc, czemu daje wyraz w swoich wierszach. Tu w Olkuszu ukończyła Gimnazjum Żeńskie i uzyskała dyplom dojrzałości. Ze względu na stan zdrowia, nie mogła kontynuować nauki na wyższej uczelni bezpośrednio po ukończeniu szkoły średniej. Po trzech latach choroby rozpoczęła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie na wydziale filologii polskiej.
Wybuch II wojny światowej przerwał jej ukochane studia. By uchronić się od przymusowych robót wyjechała do Wolbromia, gdzie rozpoczęła pracę w PZU i tej instytucji pozostała wierna aż do emerytury. Przez długie 35 lat pracowała w księgowości, jako główna księgowa.
Po wojnie trudne warunki materialne i zdrowotne nie pozwoliły jej na kontynuację studiów. Podjęła prace w PZU. Prace zawodową łączyła z pracą społeczną. Była zaangażowana w Komitecie Radiofonizacji Kraju. Zorganizowała amatorski Zespół Teatralny w Miejskim Domu Kultury w Olkuszu. Jej ogromne zaangażowanie w działalności na rzecz miasta jest widoczne w takich organizacjach i zespołach jak: Liga Obrony Przyrody, Komitet Pomocy Społecznej. Społeczna Rada Powiatowego Domu Kultury, Komisja Oświaty i Kultury rady Narodowej. Towarzystwo Miłośników Ziemi Olkuskiej i Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział w Olkuszu. Członkiem PTTK była od 1 stycznia 1958 r.
W ciągu 40 lat działalności – pracy społecznej, pełniła funkcję kustosza naszego muzeum przez 8 lat. Była członkiem różnych komisji problemowych PTTK: opieki nad zabytkami, historycznej, krajoznawczej, komisji rewizyjnej. Pełniła funkcję bibliotekarza, kronikarza, kustosza Muzeum Regionalnego, przewodnika po woj. Krakowskim i zamku w Pieskowej Skale. Była autorką wielu akcji kulturalnych jak: Dni Ziemi Olkuskiej, Kopca Kościuszki, pomnika Nieznanego Żołnierza i redakcji Księgi pamiątkowej Liceum Ogólnokształcącego w Olkuszu w 1957r.
Dzięki zamiłowaniu do zbieractwa i kolekcjonerstwa powstało w skromnym mieszkaniu bogate prywatne archiwum, z którego korzystają studenci wielu uczelni piszący prace magisterskie i dyplomowe, a które stanie się jedynym źródłem wiedzy o naszym mieście dla następnych pokoleń.
Janina Majewska była encyklopedią wiedzy w Olkuszu i regionie. Brała udział w wielu audycjach radiowych i telewizyjnych m. in. „Zajechał wóz do Olkusza”, „Wielkie problemy małych muzeów” i inne. Była autorką wielu artykułów w prasie ogólnopolskiej i regionalnej, których treścią jest historia miasta i regionu, historia zabytków i szlaków turystycznych na Ziemi Olkuskiej. Artykuły jej autorstwa ukazały się w takich wydawnictwach jak: „Poznaj Swój Kraj”, Towarzystwa Przyjaźni Polsko – Włoskiej „Bliżej Italii” / Fr. Nullo – bohater polski i Włoch. „Powstanie Styczniowe na ziemi olkuskiej”, „Merkuriusz Strażacki”, „Przegląd Olkuski”, „Wieści Wolbromskie” i „Pokój Wam”. Wygłaszała prelekcje w szkołach i placówkach powiatu olkuskiego, których tematyka obejmowała; historię, ochronę przyrody i zabytków.
Jest to zaledwie ułamek olbrzymiej pracy, wykonywanej przez całe życie. Mając wyczuloną wrażliwość artystyczną, ukazuje i zamyka w poezji piękno tego, co jest najbliżej. Czytając jej poezję odkrywamy to, co powinniśmy sami odkryć a brakło nam wrażliwości. Swoje utwory prezentowała na wieczorach autorskich, jej wiersze recytowane są przez młodzież na konkursach i montażach poetyckich.
Janina Majewska pisała wiersze od najmłodszych lat. W druku ukazała się „Piosenka Jubileuszowe”, arkusz poetycki „Olkusz srebrne miasto”/ na 75-lecie Muzeum i oddziału PTTK Olkusz/, tomik autorski w „Łupinie werandy”. Wiersze w zbiorkach Miejskiego Ośrodka Kultury, „Pod skrzydłami dobrej gwiazdy”, „W krainie Jury”, „Jeszcze dziś, jeszcze żyjemy”, „Na granicy marzeń”, „Sen kasztanowej dziewczynki”, „Próby”, a ostatnio nakładem Miejskiego Ośrodka Kultury i Przeglądu Olkuskiego tomik „Strojeńce Polskie” i „Serdeczne Krajobrazy”.
Organizacją, którą najbardziej ceniła i szanowała – będącą jak gdyby bazą działania w wymienionych dziedzinach – było Polskie Towarzystwo Turystyczno- Krajoznawcze. Tu zostawiła większą część przepracowanego głównie społecznie czasu.
Za swoją pracę i twórczość była wynagradzana i wyróżniana wieloma odznaczeniami i dyplomami. Za działalność poetycką otrzymała wiele dyplomów i nagród w tym nagrodę Burmistrza Miasta – Grand Prix – za całokształt twórczości poetyckiej, publicystycznej i animatorskiej.
Za pracę społeczną otrzymała wiele odznaczeń i dyplomów w tym:
– 1969r. – Srebrna Honorowa Odznaka PTTK,
– 1975r. – Złota Odznaka „Światowida”- GKKFiT,
– 1977r. – Złota Honorowa Odznaka PTTK,
– 1977r. – Złota Odznaka Ligi Ochrony Przyrody,
– 1977r. – Złota Odznaka Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej,
– 1982r. – Złota Odznaka Związku Emerytów i Rencistów,
– 1984r. – Odznaka „Zasłużony dla woj. Katowickiego”,
– 1986r. – Wpis do Złotej Księgi PTTK woj. Katowickiego.
Janina Majewska zmarła 9 grudnia 2004 r.
Marian Biliński
W dniu 28 września 2000 r. uchwałą nr XXXIII/334/2000 Rady Miejskiej w Olkuszu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Olkusza został nadany Marianowi Bilińskiemu.
Marian Biliński urodził się 4 września 1926 r. w Rychwałdzkie koło Tarnowa. W 1947 r. zdał egzamin maturalny w Liceum Matematyczno-Fizycznym im. Adama Mickiewicza w Tarnowie. W roku 1952 uzyskał tytuł mgr inż. na Wydziale Inżynierii Budownictwa Lądowego Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Od 1952 r. jest związany z Olkuszem, gdyż właśnie po ukończeniu studiów zamieszkał wśród ans i tutaj rozpoczął swoją pracę zawodową, będąc kierownikiem budowy obiektów górniczych w Zakładach Górniczo-Hutniczych w Bolesławiu k/ Olkusza.
Lata 1956-1962, to praca w Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Olkuszu, w Wydziale Architektury i Budownictwa.
W latach 1962-1966 był kierownikiem Zespołu Inspektorów Nadzoru w Okręgowej Dyrekcji Inwestycji Miejskich w Krakowie.
Od 1966 r. był kierownikiem Terenowego Zespołu Usług Projektowych w Olkuszu.
Lata 1975-1990, to praca w Wojewódzkim Zarządzie Inwestycji Rolniczych w Katowicach na stanowisku kierownika Zespołu Usług Projektowych.
18 czerwca 1990 r. został wybrany na stanowisko Burmistrza Miasta i Gminy Olkusz. 15 maja 1992 r. przeszedł na emeryturę.
Odznaczony był Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi.
Marian Biliński oprócz pracy zawodowej bardzo dużo czasu poświęcał działalności społecznej. Aktywnie uczestniczył w pracach Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Olkuskiej, a następnie w Towarzystwie Miłośników Ziemi Olkuskiej, gdzie był doradcą w sprawach budowlano-konstrukcyjnych, a także prowadził działalność kulturalną.
W latach 70-tych był współzałożycielem Klubu Inteligencji Katolickiej w Olkuszu, gdzie bardzo czynnie działał.
Był doradcą w sprawach budownictwa sakralnego i również pracował przy ratowaniu zabytków budownictwa sakralnego na Ziemi Olkuskiej.
Koniec lat 80-tych, to okres aktywnej pracy w Komitecie Obywatelskim Ziemi Olkuskiej.
W opinii swych przyjaciół i znajomych, to bardzo skromny i uczynny człowiek, wymagający przełożony i przy tym wszystkim gorący patriota, człowiek wielkiego serca.
Marian Biliński zmarł 30 sierpnia 2024 roku.
Horst Faeser
W dniu 25 kwietnia 2002 r. uchwałą nr LVII/689/2002 Rady Miejskiej w Olkuszu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Olkusza został nadany Horstowi Faeserowi.
Horst Faeser urodził się 3 kwietnia 1942 r. w Duisburgu. W latach 1948-1956 pobierał naukę w VIII-klasowej Szkole Katolickiej, po ukończeniu której został zatrudniony w Urzędzie Miejskim w Duisburgu. W latach 1958-1960 kształcił się w Instytucie Naukowym Zimmermana i po jego ukończeniu został przyjęty na I stopień studiów z zakresu zarządzania w Szkole Zarządzania i Bankowości w Duisburgu.
Wysoko oceniono Jego pracę i dlatego już w 1962 r. został powołany na stanowisko asystenta Miejskiego Urzędu w Duisburgu.
W latach 1962-1964 pełnił służbę wojskową. Po jej odbyciu w 1964 r. został mianowany na stanowisko Sekretarza Urzędu w Duisburgu, a w uznaniu fachowości i talentu już w 1965 r. został awansowany na stanowisko Głównego Sekretarza. W 1967 r. został przeniesiony służbowo do Schwalbach am Taunus, gdzie od 1968 r. pełnił obowiązki Naczelnego Sekretarza Gminy. W wyniku ciągłego podnoszenia kwalifikacji w 1970 r. został zakwalifikowany do wyższego personelu zarządzającego. W 1971 r. został mianowany Inspektorem Generalnym Urzędu, a w 1973 r. został Dyrektorem Urzędu Miasta Schwalbach am Taunus i następnie członkiem Zarządu Miasta.
Od 1988 r. sprawował urząd Burmistrza Schwalbach am Taunus. W 1994 r. ponownie został wybrany Burmistrzem. Cały czas angażował się czynnie w życie społeczne swojego regionu, co było doceniane przez miejscową społeczność, o czym świadczy fakt, że Horst Faeser był też wybrany na członka Rady Powiatu w latach 1989-1993 r.
Bardzo czynnie uczestniczył w pracach Towarzystwa Rozwoju Gospodarczego Ran – Men we Frankfurcie, w pracach Związku Wodnego Vorder Taunus. Działał też w Centrum Kultury i w Stowarzyszeniu Budowy Mieszkań Schwalbach am Taunus.
Doprowadził do współpracy miast Schwalbach am Taunus i Olkusz, która trwała od 1992 r. i została utrwalona podpisaniem umowy o partnerstwie miast w 1997 r.
Horst Faeser nie chciał, by były to tylko więzi służbowe. Widział tę współpracę, jako nawiązanie partnerstwa między całymi rodzinami z tych miast. To właśnie z jego inicjatywy powstało Stowarzyszenie Miast Partnerskich. W jego ramach odbywa się wymiana kulturalna, obozy młodzieżowe, praktyki w zakładach pracy oraz wymiana rodzin.
Horst Faeser zmarł 24 października 2003 r.
Kazimierz Czarnecki
W dniu 1 października 2003 r. uchwałą nr XVI/171/2003 Rady Miejskiej w Olkuszu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Olkusza został nadany Kazimierzowi Czarneckiemu.
Kazimierz Czarnecki urodził się 8 stycznia 1923 r. w Skalskim koło Olkusza, w niezamożnej rodzinie Jana i Anny Walkiewiczów. Wychowywał się w wielodzietnej rodzinie o głębokich tradycjach rodzinnych i patriotycznych. Jako uczeń szkoły podstawowej zelżał do ZHP, był członkiem chóru, teatru i drużyny sportowej. Był członkiem Młodzieżowego Koła Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej.
Po wybuchu II wojny światowej, ukrywając się przed przymusowym wysłaniem na roboty do Niemiec został 13 czerwca 1941 r. aresztowany przez Gestapo, a następnie poprzez obozy w Hermansdorf, Ratwitz i Markstadt osadzony w Oświęcimiu Monowicach. Kilka lat ciężkiej przymusowej pracy, złego traktowania nie zabiły w nim ducha patriotyzmu, życiowego optymizmu i życzliwości. Takiego właśnie człowieka wielkiego ducha wspominają Go do dziś koledzy z obozów.
Życie powojenne związał przez 36 lat z Olkuską Fabryką Naczyń Emaliowanych. Od początku był członkiem Związku Zawodowego metalowców. Pracownikom zakładu znany jest, jako organizator turystyki, wielu ciekawych akcji socjalnych i kulturalnych. Organizował amatorski chór, zespół teatralny, równocześnie należąc do znanego olkuskiego chóru „Hejnał”.
Ciesząc się wielkim zaufaniem społeczności lokalnej, wielokrotnie został obdarzony mandatem radnego Miejskiej Rady Narodowej i ławnika. Za największe wyróżnienie ze strony olkuszan, Pan Czarnecki uważa wybór na posła na Sejm 6 kadencji w latach 1970-1975 r. W czasie kadencji, będąc członkiem sejmowych komisji przemysłu i oświaty był inicjatorem wielu ważnych działań dla naszej społeczności lokalnej i kraju. W czasie kadencji poselskiej pomógł w uruchomieniu komunikacji miejskiej w Olkuszu.
Będąc Przewodniczącym Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Olkuskiej, współuczestniczył w wydaniu pierwszej dużej monografii o Ziemi Olkuskiej. Równolegle z działalnością w Komitecie Osiedlowym pełnił zawodowe obowiązki kierownika Ośrodka Sportowo-Wypoczynkowego „Czarna Góra”, gdzie dzięki współpracy z wieloma środowiskami wybudował dodatkowe boisko treningowe, wyremontował istniejące obiekty sportowe i uczynił z ośrodka miejsce festynów, imprez sportowych i rekreacyjnych dla mieszkańców Olkusza.
W 1982 r. Kazimierz Czarnecki założył w Olkuszu koło Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych. Kazimierz Czarnecki w roku 1989 był inicjatorem otwarcia w Olkuszu biura Stowarzyszenia Polaków Poszkodowanych Przez III Rzeszę. Społecznie pomagał wielu ludziom wykorzystanym przez faszyzm dochodzić swoich praw odszkodowawczych. Za zasługi na tym polu został odznaczony Krzyżem Oświęcimskim i Złotym Medalem Za Zasługi Dla Stowarzyszenia Polaków Poszkodowanych Przez III Rzeszę. Od 1999 r. jest członkiem Powiatowej Rady Kombatantów i Osób Represjonowanych przy Staroście Olkuskim.
Za swoją działalność został odznaczony: Krzyżem kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oświęcimskim, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Medalem 30-lecia i 40-lecia Polski Ludowej, Odznaką Zasłużonego Działacza Związku Zawodowego Metalowców, Złotymi Medalami Za Zasługi Dla Rozwoju Ziemi Krakowskiej oraz Dla Województwa Katowickiego, Srebrnym i Złotym Medalem Za Zasługi Dla Pożarnictwa, Odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego. Jego nazwisko zostało wpisane w 1976 r. do Księgi Zasłużonych Dla Ziemi Olkuskiej, a w 1980 r. do Księgi Ludzi Zasłużonych Dla Województwa Katowickiego.
Kazimierz Czarnecki zmarł 28 stycznia 2017 roku.
Mosze Berger
W dniu 17 maja 2011 r. uchwałą Rady Miejskiej w Olkuszu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Olkusza został nadany Mosze Bergerowi.
Mosze Berger urodził się w Olkuszu w dniu 2 listopada 1919 roku w rodzinie żydowskiej zamieszkałej na Parczach, przy ul. Sobieskiego 6. W Olkuszu ukończył szkołę powszechną (dziś Szkoła Podstawowa Nr 1) i wieczorową szkołę zawodową. Pracował jako malarz. Po zajęciu Olkuszu przez Niemców – wobec rosnącego antyżydowskiego terroru hitlerowskiego – w listopadzie 1939r. razem z siostrą opuścił dom rodzinny, by przedostać się na wschód, na tereny zajęte przez Rosjan. W związku z odmową przyjęcia obywatelstwa sowieckiego i zadeklarowaniem chęci powrotu do części Polski zajętej przez Niemców pod koniec czerwca 1940 roku został wywieziony z Sambora na Syberię, gdzie spędził pięć lat.
W 1945 r. powrócił do Polski. W Olkuszu nie zastał nikogo z najbliższej rodziny – rodzice wraz z dwiema siostrami w czerwcu 1942 r. po likwidacji getta zostali wywiezieni na śmierć do obozu w Birkenau, trzecia siostra również zginęła w obozie. Po wojnie ukończył szkołę malarstwa artystycznego we Wrocławiu.
W 1948 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie został zatrudniony w Centralnym Zarządzie Przemysłu Mleczarskiego. W 1957 r. opuścił Polskę i wyjechał do Izraela. Do 72 roku życia pracował w szpitalu, jako magazynier sprzętu leczniczego.
W 1992 roku izraelskie Ministerstwo Obrony opublikowało po hebrajsku jego wspomnienia z czasów II wojny światowej pt. ”W tajgach Sybiru”. Polskie wydanie ukazało się w Olkuszu w 2005 roku.
Mosze Berger mieszka w Holon, mimo swych 92 lat nadal pracuje, jako wolontariusz oraz zajmuje się malarstwem. Choć powojenne losy zawiodły go ostatecznie na pustynną ziemię Izraela, nigdy nie przestał być przede wszystkim synem rodzinnego miasta – Olkusza. To właśnie Berger dał nam – współczesnym mieszkańcom Olkusza – pisaną tęsknotą i cierpieniem przejmującą relację o II wojnie światowej widzianą oczyma ofiary niemieckiej i sowieckiej agresji.
Ucieczką na Wschód ocalił życie, lecz do zagłady żydowskiego świata w swym rodzinnym mieście dodał doświadczenie polskich patriotów z sowieckiej wywózki na Sybir. Jego wspomnienia stanowią unikalne źródło pamiętnikarskie epoki.
Ale to nie jedyne świadectwo obecności Bergera w Olkuszu. Również istotna jest jego druga życiowa pasja – malarstwo. Od 2005 roku Berger rokrocznie uczestniczy poprzez swe obrazy w wystawach „Olkuscy artyści”. Natomiast miejskiej galerii przy tutejszym BWA ofiarował kilkanaście swoich akwareli. W ten sposób Mosze Berger, choć fizycznie nieobecny w swym rodzinnym mieście od półwiecza, nadal w istotnym stopniu przyczynia się do jego kulturalnego rozwoju. Jego twórczy dorobek wnosi wkład w upowszechnianie wiedzy o historii Olkusza nie tylko w Polsce, ale i poza jej granicami.
Warto dodać, że Mosze Berger swojej miłości do rodzinnego miasta i pamięci o nim daje również wyraz, uczestnicząc – dziś już jako jedyny rodowity olkuszanin – w corocznych zjazdach potomków olkuskich Żydów pod znajdującym się w izraelskim Holon pomnikiem olkuszan, którzy zginęli podczas holokaustu.
Józef Januszek
W dniu 31 maja 2016 roku, uchwałą nr XVII/284/2016 Rady Miejskiej w Olkuszu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Olkusza został nadany Józefowi Januszkowi.
Józef Januszek urodził się i wychował w Olkuszu, z którym związał cale swoje dorosłe życie zawodowe i prywatne. Od 1957 roku jako nauczyciel matematyki w olkuskim I Liceum Ogólnokształcącym przez wiele dekad z ponadprzeciętnym oddaniem przekazywał wiedzę i pasję do nauk matematyczno- przyrodniczych kilku pokoleniom olkuszan. Z wielkim zaangażowaniem uczył młodych ludzi nieszablonowego myślenia i analitycznego spojrzenia na otaczającą rzeczywistość, przekazując przy tym wartości patriotyczne.
Jako twórca Młodzieżowych Drużyn Ochotniczej Straży Pożarnej zaszczepiał w młodzieży potrzebę niesienia pomocy innym. Zamiłowanie do ziemi ojczystej rozbudzał między innymi przez organizowane przez szereg lat wakacyjne obozy wędrowne.
Był aktywnym działaczem samorządowym i społecznym. Był pierwszym przewodniczącym utworzonego w 1981 roku w szkole NSZZ „Solidarność”. Od podstaw organizował pracę biura Delegatury Oświaty i Wychowania, którego w latach 1990-1992 był dyrektorem. W latach 1990-94 był radnym pierwszej kadencji Rady Miejskiej, gdzie pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Kultury i Edukacji.
Po przejściu na emeryturę kontynuował działalność społeczną. W 2005 roku z jego inicjatywy powstał Klub Nauczyciela przy PTTK w Olkuszu, a rok później Stowarzyszenie „Złota Arka” Nauczycieli i Absolwentów I Liceum Ogólnokształcącego im. Króla Kazimierza Wielkiego w Olkuszu. Od początku jest w redakcji wydawanego przez Stowarzyszenie czasopisma Zeszyty Historyczne Olkusza.
Został odznaczony: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Był wielokrotnie wyróżniany nagrodami Ministra Oświaty i Wychowania, a także Dyrektora I Liceum Ogólnokształcącego w Olkuszu. Za pracę społeczną na rzecz innych z rąk Burmistrza Miasta i Gminy Olkusz odebrał Nagrodę Cordis Nobilis.
Józef Januszek zmarł 6 lipca 2022 roku.
Günter Pabst
W dniu 15 czerwca 2021 roku uchwałą nr XXVII/330/2021 Rady Miejskiej w Olkuszu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Olkusza otrzymał Günter Pabst.
Günter Pabst urodził się 30 grudnia 1944 roku w małej wiosce Biebernheim nad Renem w powiecie Rhein-Hunsruck (Kraj Związkowy Nadrenia Palatynat). Jest przedstawicielem powojennego pokolenia Niemców, dla którego życiową misją stała się praca na rzecz polsko-niemieckiego pojednania.
Poprzez założony obywatelski komitet „Niezależna Lista Schwalbach”, na przełomie roku 1989/1990 złożył do Parlamentu Miasta Schwalbach wniosek o nawiązanie PARTNERSTWA z wybranym miastem w Polsce. Wniosek ten zapoczątkował partnerskie negocjacje, które doprowadziły do podpisania w 1997 roku Układu o PARTNERSTWIE MIAST – pierwszego w Małopolsce podpisanego przez burmistrzów Olkusza – Pana Andrzeja Ryszkę i Schwalbach – Pana Horsta Faesera.
W grudniu 1997 r. Günter Pabst, wraz z pierwszą grupą zainteresowanych partnerstwem mieszkańców Schwalbach (Kulturkreis GmbH Schwalbach) Robocze Koło Partnerstwa Miast Schwalbach – Olkusz, którego został przewodniczącym. Był to początek wielu wydarzeń i inicjatyw na rzecz współpracy i przyjaźni polsko-niemieckiej Olkusza i Schwalbach . Olkusz i Polska – nasza historia, kultura i społeczeństwo, to zagadnienia, które stały się nieodłączną częścią codziennego życia Güntera Pabsta.
W maju 1998 roku odbyła się pierwsza podróż delegacji mieszkańców Schwalbach do Olkusza. Zapoczątkowała ona regularne rewizyty i międzypokoleniowe spotkania mieszkańców, a młodzież, przed przystąpieniem Polski do UE, poznawała pracę w firmach, przedszkolach i Miejskim Ratuszu Schwalbach. Günter Pabst był inicjatorem projektu „Polski Kalejdoskop”, który pozwala mieszkańcom Schwalbach, powiatu Main-Taunus, poznawać Olkusz i Polskę – historię, kulturę, życie społeczno-gospodarcze i polityczne – poprzez organizowane corocznie wykłady, wystawy, koncerty, rozmowy i dyskusje, pokazy polskich filmów, foto-prezentacje ze spotkań partnerskich w Olkuszu i podróży studyjnych ukazujących polskie regiony. Günter Pabst redaguje także coroczny biuletyn Neues aus der STaedtepartnerschaften (Nowości z miast partnerskich). W 2014 r. Günter Pabst otrzymał Honorowe Wyróżnienie Powiatu Main Taunus za projekt Polski Kalejdoskop w obszarze „Międzynarodowe Spotkania”.
Koło Partnerskiej Współpracy (AK Staedtepartnerschaft Schwalbach – Olkusz) od 2014 r. jest członkiem Federalnego Związku Towarzystw Polsko – Niemieckich. Podczas corocznych kongresów Günter Pabst przedstawia tam i promuje to, co dzieje się w partnerskiej współpracy Olkusza i Schwalbach.
Efektem współpracy naszych miast było również wsparcie finansowe udzielone przez Przyjaciół ze Schwalbach dla mieszkańców Olkusza m.in. na: Prace przy pomnikach na starym cmentarzu – Miejsca Pamięci, Akcja Pomóżmy Michałkowi, czy wsparcie kosztów renowacji organów Hansa Hummla.
Ryszard Kowal
W dniu 17 maja 2022 r., uchwała nr XXXVII/463/2022 Rady Miejskiej w Olkuszu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Olkusza został nadany Ryszardowi Kowalowi.
Ryszard Kowal urodził się 14 września 1930 roku we Lwowie. Jego rodzina wywodziła się z ziemi olkuskiej. Na początku lat 30. powróciła do Olkusza, a Pan Ryszard Kowal uczęszczał do męskiej szkoły powszechnej. W 1937 roku związał się ze skautingiem, zostając zuchem. Podczas II wojny światowej, jako kilkunastoletni chłopak, był świadkiem niemieckich represji na mieszkańcach, w tym pacyfikacji – Krwawej Środy (31 VII 1940 r.), a także zagłady społeczności żydowskiej (VI 1942 r.). Te wydarzenia nie złamały jego ducha. Podjął działalność konspiracyjną, związując się największym w naszym regionie Oddziałem Partyzanckim AK – por. Gerarda Woźnicy „Hardego”.
Po zakończeniu wojny przystąpił do odbudowy harcerstwa, za co był represjonowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. W 1947 roku rozpoczął również prace w olkuskiej emalierni, łącząc ją z nauką w przyfabrycznej szkole. Po 1989 roku wstąpił do Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, w którym pozostaje do dziś. Udzielił również pomocy swoim starszym kolegom z konspiracji, zrzeszonym w Światowym Związku Żołnierzy Armii Krajowej Koła Olkusz, któremu użyczył lokalu w komendzie hufca, a kiedy ostatni towarzysze odeszli na wieczną wartę stanął na jego czele jako prezes honorowy. To właśnie on własnymi siłami stworzył Izbę Pamięci Armii Krajowej (ul. F. Nullo 29b), której otwarcie przypadło na 76. rocznicę utworzenia AK – 14 lutego 2018 roku.
Od 1952 roku społecznie opiekuje się – wspólnie z kolejnymi pokoleniami harcerzy, w tym jego przyjacielem ś.p. Mieczysławem Karwińskim – tzw. Starym Cmentarzem przy ul. F. Nullo, dbając o jego czystość, a także o upamiętnieniu ważnych dla Olkusza wydarzeń i osób. W 2013 roku był jednym z inicjatorów budowy pomnika poświęconemu Powstaniu Warszawskiemu, pod którym regularnie organizował społeczne obchody kolejnych rocznic, które w ostatnich latach, dzięki wsparciu Urzędu Miasta i Gminy w Olkuszu, przybrały samorządowy charakter z udziałem asysty wojskowej. Za całokształt swoich aktywności w 2017 roku otrzymał Nagrodę dla Osób Działających Na Rzecz Dobra Innych „Cordis Nobilis” w kategorii Osoba.
Pan Ryszard Kowal jest osobą niezwykle zasłużoną dla społeczności Srebrnego Miasta. Współpracując z wieloma stowarzyszeniami i organizacjami nieustająco dzieli się swoją wiedzą, doświadczeniem i przeżyciami, starając się kształtować kolejne pokolenia olkuszan.
Stanisław Bartoszcze
W dniu 22 stycznia 2024 r. uchwałą nr LXI/658/2024 Rady Miejskiej w Olkuszu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Olkusza został nadany Stanisławowi Bartoszcze.
Stanisław Bartoszcze urodził się 7 kwietnia 1939 roku w miejscowości Babin w województwie lubelskim. Czasy jego dzieciństwa przypadły na mroczny okres wojny i okupacji. Od najmłodszych lat interesował się lotnictwem, w związku z czym w 1956 roku rozpoczął szkolenie lotnicze w Aeroklubie Lubelskim. W 1958 roku ukończył Szkołę Szybowcową w Lęborku, gdzie szkolił się na szybowcu SZD-10 Sroka oraz dopiero co wprowadzonym do eksploatacji SZD-15 Czapla. Za ich sterami spędził 200 godzin otrzymując uprawnienia pilota szybowcowego III klasy. W tym samym roku, podczas szkolenia w wyczynowej Górskiej Szkole Szybowcowej „Żar” w Międzybrodziu Żywieckim, miał okazję pilotować szybowiec „Komar”, czyli przedwojenną konstrukcję olkuszanina Antoniego Kocjana. Uzyskał uprawnienia pilota szybowcowego II klasy. Wykonywał loty samodzielne na szybowcach: Komar, Mucha, Bocian osiągając łączny nalot 251 godzin. Uzyskane podczas szkolenia warunki pozwoliły na zdobycie srebrnej odznaki pilota szybowcowego. W latach 1958 – 1959 kontynuował szkolenie szybowcowe obejmujące m.in. akrobację. Uzyskał wtedy uprawnienia instruktora szybowcowego. Młodzieńcza pasja związana z lotnictwem skutkowała skierowaniem w 1959 roku do Oficerskiej Szkoły Radiotechnicznej w Jeleniej Górze, w ramach której w 1961 roku odbył szkolenie z zakresu radiotechniki w obsłudze zestawu rakietowego do obrony powietrznej kraju. W maju 1962 roku otrzymał promocję oficerską i stopień podporucznika rozpoczynając służbę w 15. Dywizjonie Rakietowym Obrony Powietrznej Kraju (15 dr OPK) w Ciągowicach koło Zawiercia. W trakcie siedmioletniej służby w 15 dr OPK, w latach 1963 – 1964 ukończył roczne studia z matematyki i fizyki na Politechnice Warszawskiej, a w 1969 roku studia na Politechnice Śląskiej.
W 1969 roku rozpoczął służbę w 16. Dywizjonie Rakietowym Obrony Powietrznej Kraju (16 dr OPK) w Podpolis koło Bukowna, gdzie przyjął obowiązki inżyniera dywizjonu. Od lipca 1970 roku wraz z rodziną zamieszkał w Olkuszu, który stała się dla niego i jego rodziny domem. W 1977 roku ukończył studia na wydziale elektronicznym Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie uzyskując tytuł magistra inżyniera. W 1981 roku został technologiem w Wojskowych Zakładach w Krakowie, gdzie zajmował się remontem sprzętu elektronicznego wojsk radiotechnicznych. W 1991 roku w stopniu podpułkownika został przeniesiony do rezerwy. Był odznaczony przez Ministra Obrony Narodowej wiceadmirała Piotra Kołodziejczyka Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski nadanym przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę. Po przejściu na emeryturę rozpoczął działalność społeczną polegającą na propagowaniu wartości patriotycznych oraz zamiłowania do nauki wśród kolejnych pokoleń olkuszan.
W 2015 roku powstało koło „Ziemi Olkuskiej” Związku Żołnierzy Wojska Polskiego, które jest następcą koła Nr 25 Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych. Pułkownik Stanisław Bartoszcze od początku aktywnie działa w kole, którego jest obecnie prezesem. Będąc silnie związany z ziemią olkuską Stanisław Bartoszcze postanowił przywrócić pamięć o 16. Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej Kraju (16 dr OPK), który w związku z reorganizacją Wojsk Obrony Powietrznej Kraju w 1989 roku został rozformowany. Zebrane informacje dotyczące działalności tej jednostki opublikował w artykule „Obrona przestrzeni powietrznej Górnego Śląska i Zachodniej Małopolski w latach 1962-1989”, który ukazał się w wydawnictwie „Ilcusiana” (nr 14/2016) znanym z publikowania materiałów związanych z historią regionu i Olkusza, a co najważniejsze – zachęcenie nowych osób do zajęcia się badaniem i opisywaniem lokalnej historii i kultury. Ramach rozwinięcia opublikowanego artykułu w 2017 roku wydaje książkę „Obrona Powietrzna 1962 – 1989. Jednostki wojskowe, organizacje wojskowe, Olkusz – Powiat Olkuski”. Z jego inicjatywy w 2019 roku w 30 rocznicę rozwiązania 16 Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej Kraju (16 dr OPK) w Bukownie – Podpolis, odbyło się odsłonięcie tablicy upamiętniającej stacjonowanie 16 dr OPK w tej miejscowości. W 2022 roku opracował i wydał książkę „Koło „Ziemi Olkuskiej” ZZWP w latach 2012-2022”.
Pułkownik Stanisław Bartoszcze jest osobą niezwykle aktywną. Mocno zaangażowany w kultywowanie tradycji wojskowych Olkusza i ziemi olkuskiej przy każdej okazji przypomina postać oraz zasługi olkuszanina Antoniego Kocjana (1902 – 1944), wybitnego konstruktora lotniczego i szefa wydziału lotniczego wywiadu ZWZ/AK. Wraz z członkami Koła „Ziemi Olkuskiej” bierze udział w każdej uroczystości patriotycznej. Prowadzi także wypełnione treścią związaną z historią wojskowości naszego regionu wykłady oraz pogadanki w szkołach, bibliotekach i domach kultury. Jest osobą zaangażowaną w szeroko pojęte wychowanie patriotyczne kolejnych pokoleń olkuszan.
